Nếu được hỏi trong các địa điểm du lịch Huế, nên đi tham quan lăng nào? Mình sẽ nói ngay là Thiên Thọ Lăng (Lăng vua Gia Long) - vị hoàng đế sáng lập triều Nguyễn. Mặc dù nó xa hơn so với những lăng tẩm khác, nhưng những ai thích sự giản đơn của công trình kiến trúc, sự hoang sơ của thiên nhiên, sự lãng mạn hữu tình của phong cảnh, thì chắc chắn sẽ thích chốn này. Và điều làm mình thích nhất ở đây là hình ảnh đẹp của sự hạnh phúc thủy chung mà bạn sẽ không thấy được ở các khu lăng mộ khác.

Huế nổi tiếng với nhiều lăng tẩm, đền đài, trong đó nổi bật là quần thể lăng tẩm của các vị vua nhà Nguyễn. Trải qua 13 đời vua, 143 năm trị vì (1802 - 1945), triều đại nhà Nguyễn đã để lại cho Huế một di sản khá lớn, góp phần tạo nên một Huế trầm mặc, tâm linh và bí ẩn. Khách du lịch đến Huế hầu như chỉ tham quan những lăng tẩm gần trung tâm hoặc nơi có phương tiện đi lại dễ dàng, ít ai đến lăng Gia Long, dù luôn mở cửa đón chào và miễn vé tham quan. Hy vọng đọc xong bài viết này, bạn sẽ tìm thấy có lý do để đến đây một lần.

Có lẽ hơn 200 năm trước, vị vua này đã có nhiều tính toán khi chọn nơi an giấc ngàn thu của mình. Trong khi có thể có nhiều vùng đất khác, ông vẫn nghe theo thầy địa lý Lê Duy Thanh (con trai nhà bác học Lê Quý Đôn) và chọn vùng núi hoang sơ Thiên Thọ Sơn.

Là một điểm du lịch Huế khá xa thành phố, lăng nằm cách trung tâm kinh thành khoảng 20 km về phía Tây, thuộc thôn Định Môn, xã Hương Thọ, huyện Hương Trà. Là một vùng đồi núi nằm giữa hai dòng tả trạch và hữu trạch, được xem là vị trí thu hút tất cả những điều tốt đẹp từ mọi hướng nhưng đây lại là khu vực hoàn toàn bị cô lập, phương tiện duy nhất đến đây là đường thủy.

Có lẽ cuộc đời phong ba, bão táp của ông, từ lúc còn là một cậu bé 13 tuổi, với hành trình 25 năm ròng rã gian nan, bôn ba để giành lại cơ đồ của tổ tông 9 đời trước cùng bài học ông đã rút ra được sau sự trả thù của nhà Tây Sơn đối với dòng tộc mình, và chính cuộc trả thù của ông đối với nhà Tây Sơn, đã khiến ông phải chọn cho mình nơi an nghỉ xa xôi hẻo lánh và cách trở đò giang như thế chăng?

Trước năm 2014, người dân ở đây vẫn còn phải sử dụng những chiếc đò ngang để qua lại. Hầu như không có khách du lịch đến tham quan lăng là vì thế. Nhưng gần đây, đã có chiếc cầu phao nhỏ nối hai bờ do người dân tự làm (có thu phí 5.000 VND / lượt xe máy, tuy nhiên ô tô vẫn không được phép qua vì cầu không chịu được trọng tải lớn). Qua khỏi cầu phao bạn đi thêm 4 km nữa là đến lăng. Nhờ chiếc cầu này mà khu dân cư ở đây không còn bị cô lập nữa, và nhiều người đến viếng lăng hơn.

Cũng năm 2014, cầu Hữu Trạch nối liền La Khê Bãi và La Khê Trẹm cũng được hoàn thành, thế là có thêm một hướng nữa để đến lăng. Tuy nhiên đường này xa hơn, phải đi qua cầu Tuần, theo hướng lăng Minh Mạng, qua cầu Hữu Trạch và đi tiếp khoảng 10 km.

Đường vào lăng Gia Long rợp bóng cây và là con đường lãng mạn nhất so với tất cả các lăng mộ khác. Lăng tọa lạc trên ngọn đồi cao nhất trong số 42 ngọn đồi lớn nhỏ của vùng núi Thiên Thọ phủ đầy những đồi thông xanh mát. Hồ sen bao bọc len chảy qua những công trình lăng, sắc hồng của những cánh sen sẽ rực rỡ khi vào mùa, hương sen sẽ lan tỏa cả khắp núi đồi. Xa xa là những đàn trâu, đàn cò như đang quấn quýt nhau làm bạn. Những con đường khúc khuỷu uốn lượn, quanh năm thơm mùi cỏ non và rợp bóng thông xanh.

Mỗi khu lăng mộ có một nét riêng thể hiện cá tính của mỗi vị vua. Lăng Minh Mạng với các công trình đều nằm trên một trục dọc chính xuyên tâm lăng, thể hiện tính cách nghiêm khắc, cương quyết của ông vua tài giỏi nhất triều Nguyễn.

Lăng Tự Đức trong địa thế một thung lũng với non nước hữu tình thể hiện tính cách của một ông vua thi sĩ. Lăng Khải Định kiêu kì với những hình vẽ tinh xảo trên trần và bức tượng chân dung trong điện Khải Thành lung linh tráng lệ của một ông vua thích xa hoa. Nhưng đến với lăng Gia Long, khách sẽ thấy kiến trúc và bố cục đơn giản hơn nhiều, ít ra là đơn giản so với vị thế của ông vua có công mang lại hình dáng chữ S đầy tự hào cho dân Việt.

Không nguyên tắc đối xứng, không nhiều những công trình an dưỡng để vua nghỉ ngơi thư giãn khi lên thăm lăng lúc còn tại vị. Các công trình lăng được bố trí theo chiều ngang, chính giữa là khu lăng mộ (nơi chôn vua và hoàng hậu), bên phải là điện Minh Thành (nơi thờ vua và hoàng hậu) và bên trái là Bi Đình (nơi có tấm bia lớn ghi bài “Thánh Ðức Thần Công” của vua Minh Mạng ca ngợi vua cha). Các công trình khác như lăng Thuận Thiên Cao Hoàng Hậu (vợ thứ hai, mẹ của vua Minh Mạng), điện Gia Thành... cũng đơn giản, không cầu kỳ.

Lăng Gia Long là nơi duy nhất mà vua và hoàng hậu được song táng, theo quan niệm "Càn Khôn hiệp đức”, mộ vua Gia Long bên trái, mộ bà Thừa Thiên Cao Hoàng Hậu bên phải. Đến thăm lăng, nhớ chào hỏi các bác bảo vệ, kiêm “hướng dẫn viên” ở đây. Vì thưa vắng khách nên họ rất quý những ai đến tham quan. Họ còn rất thích được kể về vua Gia Long và đặc biệt thích kể về một người phụ nữ đã vào sinh ra tử với vị võ tướng này.

Bà Tống Thị Lan, đoan chính hiền từ, người vợ đồng cam cộng khổ, đã bôn ba khắp nơi theo chồng gây dựng lại cơ đồ. Hình ảnh hai ngôi mộ nằm cạnh nhau minh chứng cho tình cảm vợ chồng của ông dành cho bà, người có vai trò quan trọng trong cuộc đời của mình. Đó quả là một hình ảnh đẹp của sự hạnh phúc thủy chung mà bạn sẽ không tìm thấy ở những khu lăng mộ khác.

Một buổi chiều ngược dòng Hương Giang đến với Thiên Thọ Sơn, dạo quanh khuôn viên rộng lớn của lăng Gia Long, lang thang trên những ngọn đồi thông xanh, nhìn ngắm những đàn cò bay lượn, những đàn trâu thong dong gặm cỏ, bạn sẽ hít một hơi thật sâu để cảm nhận không khí trong lành nơi đây và lắng nghe quá khứ vọng về. Hãy chọn cho mình chỗ đứng cao nhất trên đồi, đừng bàn đến công - tội của ông trong lịch sử nước nhà, chỉ nhìn về phía ngôi mộ song táng kia và cảm nhận, có lẽ dưới kia có một đôi uyên ương đang mỉm cười, hạnh phúc.

Tác giả: Nguyễn Thị Mai Trang
* Bài viết tham gia chương trình Traveloka Golocal

Traveloka Golocal là chương trình viết blog giới thiệu những địa điểm đẹp trên khắp đất nước Việt Nam. Đây là cơ hội tuyệt vời để quảng bá du lịch địa phương đến mọi người. Với mỗi bài viết đạt yêu cầu bạn sẽ nhận ngay 800.000 VND và cơ hội làm Cộng tác viên với Traveloka. Thông tin chi tiết về chương trình xem tại: https://www.traveloka.com/vi-vn/golocal