Trong những ngày vi vu ở khu Chợ Lớn, tôi đã đi thăm hội quán Nghĩa An theo phong cách Triều Châu, hội quán Ôn Lăng và Hà Chương theo phong cách Phước Kiến. Hôm nay tôi lại đeo balo lên vai và đi thăm hai hội quán theo phong cách Quảng Đông. Lần này hành trình của tôi bắt đầu từ hội quán Quảng Triệu thuộc khu người Hoa ở quận 1 rồi lại quành lại quận 5 quen thuộc.

Trên con đường Võ Văn Kiệt rộng thênh thang ở gần cầu Calmette rất ít người chú ý có một hội quán nằm nép mình đằng sau một cánh cổng cao khiêm tốn. Tuy nhiên, chỉ cần bước qua cánh cổng đó, dường như mọi tiếng ồn ào huyên náo của đường phố biến mất, cả một không gian trầm lắng, hương khói bảng lảng hiện ra khiến tôi thấy lòng mình cũng như lắng lại.

Hội quán Quảng Triệu còn được gọi là miếu Thiên Hậu hay chùa Bà bến Chương Dương (do vị trí hiện nay của hội quán ở đường Võ Văn Kiệt trước kia là bến Chương Dương). Hội quán từng là nơi hội họp, gặp gỡ của cộng đồng người Hoa gốc Quảng Châu và Triệu Khánh, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc đồng thời cũng là nơi thờ cúng Thiên Hậu Thánh Mẫu. Thiên Hậu Thánh Mẫu xưa nay được xem như một vị thần biển có công giúp đỡ ngư dân, các thương gia…

Truyền thuyết kể rằng trên đường vượt biển lành ít dữ nhiều, người dân gặp không ít thiên tai sóng gió nhưng lạ thay mỗi khi gặp phải tai ương trên biển họ thường được một vị nữ thần cứu vớt, đó là Thiên Hậu Thánh Mẫu. Vì vậy, trên chuyến vượt biển đến Việt Nam, gần như người Hoa nào cũng mang theo bài vị của bà để cầu xin phù hộ.

Hội quán Quảng Triệu mang phong cách Quảng Đông với các đặc điểm: nóc mái thẳng tắp liền nhau, đầu hồi tam giác có đắp chỉ to uốn lượn hình sóng nước, trên đỉnh là hình tượng lưỡng long. Phía dưới có gắn các tiểu tượng, hoa văn được sản xuất từ lò gốm Bửu Nguyên và Đồng Hòa mô tả lại các điển tích điển cố của Trung Quốc. Ngẩng đầu nhìn lên những bức tượng và hoa văn được làm từ gốm, tuy không hiểu hết về ý nghĩa của các điển tích nhưng tôi cứ ngây người ra ngắm và xuýt xoa vì độ tinh xảo và màu sắc vẫn còn giữ được nguyên vẹn sau bao nhiêu năm trời mưa nắng. Ở hội quán Quảng Triệu còn lưu giữ bức phù điêu dùng kỹ thuật chạm gạch bên sân hội quán. Đây là một loại điêu khắc nổi tiếng của Trung Quốc dùng đục và búa gỗ chạm khắc các hình tượng người và cảnh vật trên gạch để trang trí nội ngoại thất lăng miếu.

Lối vào hội quán có treo một phù điêu làm bằng gỗ chạm khắc tinh xảo, biểu tượng cho những chiếc thuyền đã được Thiên Hậu Thánh Mẫu cứu vớt. Chính điện là bàn thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu nằm ở vị trí trung tâm, hai bên là bàn thờ Kim Hoa Nương Nương và Long Mẫu Nương Nương, Ngoài ra còn các bàn thờ khác như Thiên Phủ Địa Mẫu, Văn Vương Bắc Đế...

Trong hội quán có rất nhiều hương vòng treo cao. Ai cũng có thể mua những vòng hương và ghi tâm nguyện của mình lên giấy, đính vào hương và hương sẽ được treo lên cao như gửi lời cầu nguyện tới Thiên Hậu. Hương vòng thơm dịu nhẹ sẽ khiến tâm hồn mỗi người dường như thư thái và sâu lắng hơn.

Rời hội quán Quảng Triệu tôi lại bon bon xuống quận 5 để tới hội quán có lịch sử lâu đời nhất Sài Gòn và cũng theo phong cách Quảng Đông, đó là hội quán Tuệ Thành. Nơi này còn được gọi là Chùa Bà Thiên Hậu hay Chùa Bà Chợ Lớn.

Tuệ Thành trầm và cổ hơn Quảng Triệu, nên từ khi đứng ở sân bên ngoài tôi đã bị thu hút bởi gam màu của thời gian này. Quần thể tượng gốm trên mái của hội quán được xem là đặc sắc nhất, được làm bởi các lò gồm cổ xưa nổi tiếng như Bửu Nguyên, Đồng Hòa từ những năm 1908.

Trên đỉnh mái là Lưỡng long tranh châu và một loạt tượng ở tầng giữa là hình "Thầy trò Đường Tăng", "Ba tiêu động"... và những tượng mô tả lại các điển cố của người Hoa. Dưới cùng là tượng mô phỏng theo truyện cổ "Bát tiên quá hải". Xen kẽ với các điển cố là hoa lá và long, lân, quy, phượng …

Mảng tường bên dưới các phù điêu gốm đắp nổi hình bầy nai, cặp gà trống mái bên cành hoa mẫu đơn, cá hóa long, long mã, sư tử … Ở các đầu đao gắn các tượng gốm ông Nhật, bà Nguyệt, Võ tòng đả hổ … Sân trước hội quán, ngoài hai tượng sư tử đá chầu hai bên còn có các phù điêu gốm, tượng đắp nổi và các bài thơ Đường nổi tiếng trang trí trên bờ tường dọc hai bên sân.

Bước qua cánh cổng tôi như lạc vào chốn huyền bí vừa bí ẩn nhưng cũng thật thân quen. Mùi hương nhàn nhạt khắp không gian, khói bay lảng bảng khiến mọi người khi nói chuyện với nhau cũng phải thật khẽ để không ảnh hưởng đến không khí trầm mặc này. Giống như mọi hội quán khác, Tuệ Thành cũng được xây dựng theo hình dạng chữ khẩu 囗 (hình chữ nhật). Ba dãy nhà ở giữa tạo thành tiền điện, trung điện và hậu điện. Hai dãy Đông sương và Tây sương nằm dọc hai bên, kéo dài từ tiền điện tới chính điện và được ngăn cách bằng hành lang. Tượng Thiên Hậu Thánh Mẫu được thờ trong chính điện được tạc từ một khối gỗ nguyên bản, được bao bọc bởi các ánh sáng vàng, đỏ, ánh nến lung linh khiến không khí càng trở nên huyền bí và u tịnh.

Hàng năm vào ngày 23/03 âm lịch, hội quán sẽ tổ chức lễ dâng hương Vía Bà theo các nghi thức truyền thống và nhiều hoạt động thú vị.

Tác giả: Trần Hồng Ngọc
* Bài viết tham gia chương trình Traveloka Golocal

Traveloka Golocal là chương trình viết blog giới thiệu những địa điểm đẹp trên khắp đất nước Việt Nam. Đây là cơ hội tuyệt vời để quảng bá du lịch địa phương đến mọi người. Với mỗi bài viết đạt yêu cầu bạn sẽ nhận ngay 800.000 VND và cơ hội làm Cộng tác viên với Traveloka. Thông tin chi tiết về chương trình xem tại: https://www.traveloka.com/vi-vn/golocal